การเปลี่ยนแปลงดินแดนของสยามและไทย

เกิดขึ้นทั้งหมด 14 ครั้งโดยการเปลี่ยนแปลงดินแดนครั้งแรกในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช ระหว่างยุคล่าอาณานิคมของชาติตะวันตก

ครั้งที่	รัชสมัย	วันที่	ดินแดน	เสียให้แก่	เนื้อที่(ตร.กม.)
1	รัชกาลที่ 1	11 สิงหาคม พ.ศ. 2329	เกาะหมาก (ปีนัง)	สเตรทเซทเทิลเมนท์ (อังกฤษ)	375
2	รัชกาลที่ 1	16 มกราคม พ.ศ. 2336	มะริด ทะวาย ตะนาวศรี	อาณาจักรพม่า	55,000
3	รัชกาลที่ 2	พ.ศ. 2353	บันทายมาศ	จักรวรรดิฝรั่งเศส
4	รัชกาลที่ 3	พ.ศ. 2368	แสนหวี เชียงตุง เมืองพง	อาณาจักรพม่า	90,000
5	รัชกาลที่ 3	พ.ศ. 2369	รัฐเประ	สหพันธรัฐมาเลย์ฯ (อังกฤษ)
6	รัชกาลที่ 4	1 พฤษภาคม พ.ศ. 2393	สิบสองปันนา	จักรวรรดิต้าชิง	60,000
7	รัชกาลที่ 4	15 กรกฎาคม พ.ศ. 2410	แคว้นเขมร และเกาะอีก 6 เกาะ	กัมพูชาในอารักขาของฝรั่งเศส(ฝรั่งเศส)	124,000
8	รัชกาลที่ 5	22 ธันวาคม พ.ศ. 2431	สิบสองจุไทและหัวพันห้าทั้งหก	อินโดจีนของฝรั่งเศส (ฝรั่งเศส)	87,000
9	รัชกาลที่ 5	27 ตุลาคม พ.ศ. 2435	ดินแดนฝั่งซ้ายแม่น้ำสาละวิน (5 เมืองเงี้ยว และ 13 เมืองกะเหรี่ยง)	บริติชราช (อังกฤษ)	30,000
10	รัชกาลที่ 5	3 ตุลาคม พ.ศ. 2436	ดินแดนฝั่งซ้ายแม่น้ำโขง หรือ ราชอาณาจักรลาว	อินโดจีนของฝรั่งเศส (ฝรั่งเศส)	143,000
11	รัชกาลที่ 5	12 พฤษภาคม พ.ศ. 2446	ดินแดนฝั่งขวาแม่น้ำโขง (จำปาสัก และไซยะบูลี)	อินโดจีนของฝรั่งเศส (ฝรั่งเศส)	25,500
12	รัชกาลที่ 5	23 มีนาคม พ.ศ. 2449	พระตะบอง เสียมราฐ ศรีโสภณ (มณฑลบูรพา)	อินโดจีนของฝรั่งเศส (ฝรั่งเศส)	51,000
13	รัชกาลที่ 5	10 มีนาคม พ.ศ. 2451	ไทรบุรี ปะลิส กลันตัน ตรังกานู	สหภาพมาลายา (อังกฤษ)	80,000
14	รัชกาลที่ 9	15 มิถุนายน พ.ศ. 2505	ปราสาทพระวิหาร	ราชอาณาจักรกัมพูชา	2

หมายเหตุ

• ประวัติศาสตร์ของสยามประเทศ ไม่ได้มีการบันทึกเรื่องการเสียดินแดนของเมืองตราด,เกาะช้าง,เกาะกูด,เมืองประจันตคีรีเขตต์ และเกาะกง ซึ่งเป็นการเสียดินแดนให้แก่อินโดจีนภายใต้การควบคุมของสาธารณรัฐฝรั่งเศส ตั้งแต่ปี พ.ศ. 2447 และการเสียเมืองจันทบุรี ในปี พ.ศ. 2436
• แต่การเสียดินแดนทั้ง 2 เมือง สยามก็ได้รับเมือง จันทบุรี,ตราด,พร้อม เกาะช้างและเกาะกูดกลับคืน ในปี พ.ศ. 2449 ส่วนประจันตคีรีเขตต์ และเกาะกง ไม่ได้รับกลับคืน อำนาจทั้งหมดก็กลายเป็นของอินโดจีนฝรั่งเศส จวบจนกัมพูชาไปโดยปริยาย
• ประเทศไทย ได้แผ่นดินกลับคืนจากฝรั่งเศสอีกครั้งเมื่อประมาณปี พ.ศ. 2484 ถึง พ.ศ. 2489 เช่น เมืองพระตะบอง กลายเป็นจังหวัดพระตะบอง, เมืองเสียมราฐและศรีโสภณ กลายเป็นจังหวัดพิบูลสงคราม เมืองจำปาศักดิ์และรัตนคีรี กลายเป็นจังหวัดนครจัมปาศักดิ์ เมืองไชยบุรี กลายเป็น จังหวัดลานช้าง แต่เมื่อหมดสัญญา ก็ทำให้แผ่นดินดังกล่าวกลายเป็นส่วนหนึ่งของ ลาว และส่วนหนึ่งของกัมพูชา สืบมา
• กลุ่มฝั่งซ้ายแม่น้ำสาละวิน และ 13 เมือง ครั้งเมื่อเสียให้บริติชอินเดียภายใต้การควบคุมของราชอาณาจักรบริเตนใหญ่เป็นเวลานาน ทำให้กลุ่มดินแดนดังกล่าว ได้กลับคืน แล้วถูกยกฐานะเป็น สหรัฐไทยเดิม เป็นรัฐประชาชาติในการกำกับของราชอาณาจักรไทยอยู่ครั้งหนึ่ง
• คนไทยพลัดถิ่นในส่วนที่เสียดินแดนเดิม มีด้วยกัน 4 กลุ่ม คือ ไทยโยเดีย,ไทยตะนาวศรี, ไทยในมาเลเซีย และ ไทยเกาะกง เป็นต้น
• ไทยได้ดินแดนคืนจากอังกฤษ เนื่องจากแม่น้ำที่ทำการปักปันดินแดนเปลี่ยนทิศทางการไหล โดยได้มาสามแห่ง ได้แก่ แม่น้ำรวก แม่น้ำสาย และแม่น้ำปากจั่น
• ได้ดินแดนจากฝรั่งเศสบริเวณเมืองหนองคาย เนื่องจากเป็นฤดูแล้งแม่น้ำโขงจึงมีน้ำลดลง เกาะจึงกลายเป็นแผ่นดินในฝั่งไทย เจ้าเมืองหนองคายได้แจ้งกับฝรั่งเศสในลาวว่า เกาะแห่งนี้เสียสภาพเกาะไปแล้ว ไทยจึงได้เกาะแห่งนี้คืนมา